Το ημερολόγιο έγραφε 22 Μαρτίου του 2013. Απόλυτη ησυχία επικρατούσε στο σωφρονιστικό κατάστημα των Τρικάλων όταν ξαφνικά άρχισαν να πέφτουν ριπές στις υπερυψωμένες σκοπιές των φρουρών. Ομάδα Αλβανών κακοποιών με βαρύ οπλισμό πραγματοποίηση καταδρομική επιχείρηση με σκοπό την πρόκληση πανικού ώστε να καταφέρουν να δραπετεύσουν 11 Αλβανοί βαρυποινίτες.
Γράφει ο Γιάννης Νικήτας (στρατιωτικός- αστυνομικός συντάκτης, δημοσιογράφος)
Φυσικά δεν πρόκειται ούτε για το πρώτο ούτε για το τελευταίο συμβάν απόδρασης τροφίμων των ελληνικών φυλακών, που γενικά πλέον θεωρούνται ως «σουρωτήρι». Αποφασίσαμε λοιπόν αρχικά να καταγράψουμε τις αναρίθμητες ατέλειες και δευτερευόντως να προτείνουμε κάποια δραστικά μέτρα αντιμετώπισης. Το χρονικό της σύγκρουσης στο σωφρονιστικό κατάστημα θυμίζει… ταινία του Χόλιγουντ. Στις 20.30 το βράδυ, δύο κλειστού τύπου βαν πλησίασαν τις φυλακές και άγνωστοι οπλισμένοι με τυφέκια ΑΚ-47 πιθανόν και με άλλου τύπου όπλα άρχισαν να πυροβολούν με στόχο τις σκοπιές και τους φρουρούς. Η επιχείρηση ήταν τέλεια οργανωμένη.
Κρατούμενοι στην πτέρυγα όπου βρίσκονται κυρίως κακοποιοί αλβανικής καταγωγής, κατάφεραν να ανοίξουν τα κελιά τους και να ανέβουν στην ταράτσα του κτιρίου, οπλισμένοι επίσης με Καλάσνικοφ! Τα εν λόγω όπλα εικάζεται ότι περιέχονταν σε σάκο ο οποίος είχε πέσει από το ελικόπτερο που περίπου πριν από δύο εβδομάδες επιχείρησε να βοηθήσει στην απόδραση του βαρυποινίτη Παναγιώτη Βλαστού. Οι κρατούμενοι έφτιαξαν αυτοσχέδια σκοινιά από σεντόνια και με αυτά κατάφεραν να αποδράσουν. Σημειώθηκε πραγματική μάχη, με τα συνδυασμένα και πυκνά πυρά των κακοποιών εντός και εκτός φυλακής, και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους να προσπαθούν να αναχαιτίσουν την απόδραση. Όμως, πληροφορίες από το υπουργείο Δικαιοσύνης αναφέρουν, ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί πειστήρια στον εσωτερικό χώρο των φυλακών -δηλαδή κάλυκες και σφαίρες- που να επιβεβαιώνουν ότι όντως υπήρξε αντίστοιχη δράση εντός του σωφρονιστικού καταστήματος.
Από την πρώτη στιγμή εκδήλωσης της επίθεσης τραυματίστηκαν σοβαρά δύο ειδικοί φρουροί. Με τα μέχρι σήμερα στοιχεία προκύπτει ότι ρίφθηκαν 18 χειροβομβίδες στον περιβάλλοντα χώρο του σωφρονιστικού καταστήματος Τρικάλων και ιδίως στα σημεία όπου κινήθηκε και έδρασε η ομάδα υποστήριξης- αντιπερισπασμού (αυτός ο αριθμός χειροβομβίδων βρέθηκε στον περιβάλλοντα χώρο του σωφρονιστικού καταστήματος Τρικάλων κατά τις έρευνες που ακολούθησαν την απόδραση). Από αυτές οι έξι εξερράγησαν, δημιουργώντας ισάριθμους κρατήρες, ενώ οι υπόλοιπες 12 βρέθηκαν και καταστράφηκαν με ελεγχόμενη έκρηξη.
Από τον τρόπο δράσης φαίνεται ξεκάθαρα πως δεν πρόκειται για ποινικούς αλλά για κακοποιούς εκπαιδευμένους σε στρατιωτικές τακτικές ανορθόδοξου πολέμου. Τακτικός αιφνιδιασμός, παραπλάνηση, ισχύ πυρός και συνδυασμένη απαγκίστρωση και αποχώρηση από τον στόχο αφού φυσικά είχαν καταφέρει να απελευθερώσουν τους 11 κακοποιούς. Οι φύλακες των φυλακών δίχως την κατάλληλη εκπαίδευση και μη έχοντας τον προαπαιτούμενο οπλισμό δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στην ισχυρή επίθεση. Στο σημείο αυτό πρέπει όμως να τονιστεί πως ακόμα και εάν είχαν την κατάλληλη εκπαίδευση και τον οπλισμό πάλι δεν θα επαρκούσαν αριθμητικά. Άρα, στο σημείο αυτό τίθεται και ένα άλλο μείζον θέμα, ο αριθμός των φρουρών ανά σωφρονιστικό κατάστημα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στις φυλακές Κορυδαλλού αντιστοιχεί ένας σωφρονιστικός υπάλληλος σε περίπου 300 κρατουμένους ανά βάρδια! Επιπροσθέτως, οι σκοπιές, τα φυλάκια δηλαδή, ήταν εντελώς απροστάτευτα και οι φρουροί δεν διέθεταν μέσα προστασίας ήτοι κράνη κέβλαρ, αλεξίσφαιρα γιλέκα με πλάκες, γιλέκα μάχης κ.λπ.
Ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι ότι, όπως εξάλλου αποδείχθηκε, ούτε οι περιφερειακές αστυνομικές διευθύνσεις δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε δύσκολα περιστατικά αφού δεν διαθέτουν τις ενδεδειγμένες, δηλαδή τις κατάλληλα εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες, αλλά και επαρκείς αριθμητικά αστυνομικές δυνάμεις. Παρά το γεγονός πως και στην επαρχία έχουν συγκροτηθεί και επιχειρούν οι Ομάδες Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος (ΟΠΚΕ), εν τούτοις δεν είναι όπως οι αντίστοιχες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη μη έχοντας ούτε σοβαρό οπλισμό ούτε εκπαίδευση ούτε και υλικά προστασίας. Φυσικά για τα περιπολικά και τους μοτοσικλετιστές των περιφερειακών αστυνομικών διευθύνσεων ούτε λόγος… Μαζί με το προσωπικό που επιβαίνει σε αυτά βρίσκονται στο έρμαιο των κακοποιών που συχνά-πυκνά χρησιμοποιούν βαρύ οπλισμό…
Η υφιστάμενη κατάσταση
Το μεγαλύτερο αριθμό ισοβιτών από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα έχει η Ελλάδα, καταγράφοντας το πρωτοφανές ρεκόρ των 1.000 ισοβιτών μεταξύ 12.912 κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές. Άλλες χώρες της Ευρώπης δεν έχουν παρά μόνον μερικές δεκάδες ισοβίτες, όπως η Ολλανδία –με πληθυσμό 17 εκατ.– που έχει μόνον 90 και η Γερμανία 140. Σε γενικές γραμμές εν Ελλάδι πάντα κάποιος που θα καταδικαστεί ισόβια θα εκτίσει ποινή για τουλάχιστον 15 χρόνια με τις μειώσεις που θα υποστεί. Στην Ελλάδα ο αριθμός των κρατουμένων διαρκώς αυξάνεται. Το 2003 είχαμε συνολικά 8.418, το 2006 ο αριθμός των κρατουμένων ήταν 9.964, το 2010 ήταν 11.364 ενώ το 2012 ανέρχονται στους 12.479 με αυξητικές τάσεις για το 2013. Με άλλα λόγια «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε» (εύκολα γίνεται αντιληπτή η άμεση συσχέτιση μεταξύ οικονομικής κρίσης και εγκληματικότητας), αλλά όλες οι φυλακές είναι γεμάτες και απλούστατα δεν υπάρχει χώρος για άλλους.
Οι περισσότεροι εξ αυτών είναι κρατούμενοι για μικρές ποινές. Το 2012 οι κατάδικοι με ισόβια κάθειρξη ήταν 977 άτομα. Σχεδόν το 40% των φυλακισμένων είναι υπόλογοι για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Συνολικά 4.136 άτομα από τα 12.479. Οι αλλοδαποί κρατούμενοι αποτελούν τα 2/3 των κρατούμενων στις φυλακές. Ανέρχονται σε 7.887 κατάδικους οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν καταδικαστεί για κλοπές, ληστείες, βιασμούς, οπλοκατοχή, οργανωμένο έγκλημα, δολοφονίες. Υπερπληθυσμό κρατουμένων, που εγκυμονεί ανησυχίες, διαπιστώνει στην ετήσια έκθεσή του για το 2011, και το Συμβούλιο της Ευρώπης, υπογραμμίζοντας ότι, κατά μέσο όρο, στις ευρωπαϊκές φυλακές κρατούνται 99,5 κρατούμενοι ανά 100 θέσεις.
Στην πλειονότητα τους οι ελληνικές φυλακές είναι παμπάλαιες και οι συνθήκες τόσο για τους φυλακισμένους όσο και τους φύλακες και το λοιπό προσωπικό απαράδεκτες για μία σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Ακόμα και η υγεία των κρατουμένων και κατά συνέπεια των σωφρονιστικών υπαλλήλων βρίσκεται σε συνεχή κίνδυνο, ενώ συνεχώς ανακοινώνονται καταδικαστικές αποφάσεις για τη χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
Μεγάλο μέρος των σωφρονιστικών υπαλλήλων δεν μπορούν λόγω αντικειμενικών συνθηκών (ο υπερπληθυσμός των κρατουμένων είναι μία από τις κύριες αιτίες) να εκτελέσουν τα καθήκοντα τους όπως προβλέπεται, ενώ έχουν καταγραφεί και περιστατικά διαφθοράς. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις έχει αποδειχθεί ή υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι οι περισσότεροι κατάδικοι ακόμα και μέσα από τις φυλακές διατηρούν επαφές με τον υπόκοσμο. Στην κατάσταση αυτή συντελεί η ανύπαρκτη έρευνα και παρακολούθηση των κρατουμένων.
Τα μέτρα ασφαλείας είναι ελλιπέστατα. Το προσωπικό της εξωτερικής φρουράς είναι κατά βάση ανεκπαίδευτο (το συγκεκριμένο καθήκον απαιτεί ειδική εκπαίδευση) και εν πολλοίς άνευ σοβαρού οπλισμού. Πρακτικά, φυλακές υψίστης ασφαλείας δεν υφίστανται, ώστε οι επικίνδυνοι κατάδικοι να είναι συγκεντρωμένοι όλοι μαζί και ως εκ τούτου να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο. Ουκ ολίγα «φιάσκα» έχουν επίσης λάβει χώρα σε μεταγωγές με αποδράσεις αλά… Χόλιγουντ. Σταγόνα στον ωκεανό αποτελεί η Διεύθυνση Μεταγωγών Αττικής που κατάφερε και συγκρότησε την Ειδική Ομάδα Μεταγωγών, μια επίλεκτη ομάδα της ΕΛ.ΑΣ. Τέλος, και η ασφάλεια των δικαστηρίων έχει αποδειχθεί ελλιπής. Διαχρονικά είναι δεκάδες είναι οι βομβιστικές επιθέσεις που έχουν δεχθεί τα δικαστικά μέγαρα με απόρροια να καλλιεργείται κλίμα τρομοκρατίας προς τις δικαστικές αρχές που φυσικά αποσκοπεί στον επηρεασμό της απονομής της δικαιοσύνης.
Η «θεραπεία» των προβλημάτων
Στις παραπάνω γραμμές θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τα προβλήματα για τα οποία η πολιτική ηγεσία περί άλλων… τυρβάζει! Τις λύσεις τις συνοψίζουμε ως εξής:
1. Αποσυμφόρηση των Σωφρονιστικών Καταστημάτων
Η αποσυμφόρηση μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή πολιτικών όπως η Κοινωνική Εργασία, η οποία συνδεθεί και με τη μείωση της ποινής τους. Κρατούμενοι που έχει δείξει καλή συμπεριφορά και δεν διώκονται για σοβαρά αδικήματα μπορούν να αξιοποιηθούν ως εργατικό δυναμικό στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λόγου χάρη. Φυσικά με την κατάλληλη επιτήρηση ώστε να μην εκτραπούν ή διανοηθούν να αποδράσουν (διότι πολλά έχουμε δει…). Αδιαμφισβήτητα, η ζωή τους στις φυλακές θα αποκτήσει νόημα, θα μειωθεί η διάρκεια του εγκλεισμού τους, θα προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και ταυτοχρόνως η περίοδος της κοινωνικής εργασίας θα αποτελέσει το συνδετικό κρίκο, μετά τον σωφρονισμό τους, μεταξύ της αποφυλάκισης τους και της όσο το δυνατόν ομαλότερης ένταξης τους στην κοινωνία. Σημειώνεται, ότι η κοινωνική εργασία είναι αρκετά διαδεδομένη σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, ενώ σε κάποιες εφαρμόζεται και η πολύ αυστηρότερη εκδοχή των καταναγκαστικών έργων (κατάδικοι για σοβαρές ποινικές πράξεις εκτελούν καταναγκαστικά έργα σε βαριές εργασίες, εκτός του δεσμωτηρίου υπό συνεχή και αυστηρή φύλαξη).
2. Εκσυγχρονισμός των Σωφρονιστικών Καταστημάτων
>Δημιουργία φυλακών υψίστης ασφαλείας. Χρειάζεται να κατασκευαστούν τουλάχιστον δύο σύγχρονες φυλακές υψίστης ασφαλείας χωρητικότητας 500 κρατουμένων εκάστη. Η αποσυμφόρηση των φυλακών θα βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των κρατούμενων ενώ θα καταστήσει πιο ομαλή την καθημερινή λειτουργία τους.
>Σταδιακή ανακαίνιση των υφιστάμενων. Οι υπάρχουσες φυλακές πρέπει σταδιακά να αναβαθμιστούν αρχής γενομένης από την αύξηση των μέτρων ασφαλείας που θα επιτευχθεί με την προσθήκη θωρακισμένων υπερυψωμένων σκοπιών, καμερών ημέρας και νύκτας (υπερύθρων) νύχτας, ψηλούς τοίχους, περιφράξεων με ηλεκτροφόρα σύρματα (στα οποία δεν θα έχει άμεση πρόσβαση ο κρατούμενος ώστε να αποφευχθούν δυστυχήματα). Φυσικά, η ανακαίνιση θα πρέπει να αφορά και το εσωτερικό των φυλακών (δηλαδή τους χώρους κράτησης, ενδιαίτησης, διαβίωσης των κρατουμένων, την υγειονομική υποστήριξη, κ.λπ.) ώστε να βελτιωθούν σημαντικά οι συνθήκες για τους κρατούμενους.
3. Ίδρυση Δικαστικής Αστυνομίας
Για να αποφύγουμε τυχόν παρεξηγήσεις δεν εννοούμε ούτε μια δεύτερη Ελληνική Αστυνομία, ούτε φυσικά μια δικαστική αστυνομία στα πρότυπα των US Marshals, δηλαδή της αστυνομίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ. Προτείνουμε τη συγκρότηση ενός σώματος με πέντε βασικές αποστολές:
>Φύλαξη των Σωφρονιστικών Καταστημάτων.
>Μεταγωγές Κρατουμένων.
>Προστασία των Δικαστηρίων.
>Αντιμετώπιση και αν απαιτηθεί καταστολή ταραχών εντός των φυλακών.
>Φύλαξη κρατουμένων όταν αυτοί βρίσκονται παραδείγματος χάριν βρίσκονται σε νοσοκομεία.
Για να θεραπευτούν όμως τα υπάρχοντα προβλήματα και φυσικά το πρόβλημα ασφαλείας των ελληνικών φυλακών χώρα θα πρέπει να αλλάξει τόσο η γενικότερη όσο και η επιχειρησιακή φιλοσοφία. Και αυτό θα γίνει μόνον εάν υπάρξουν ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι με γνώσεις και όραμα για βελτίωση της κατάστασης. Πρώτα απ’ όλα, το προσωπικό πρέπει να ενισχυθεί αριθμητικά με επιπλέον υπαλλήλους, κάτι που είναι εφικτό ακόμη και αν δεν μπορούν να γίνουν νέες προσλήψεις. Οι υπάλληλοι αυτοί θα πρέπει να υποστούν συστηματική εκπαίδευση σε ότι αφορά όλο το φάσμα των καθηκόντων τους στις φυλακές και επιπρόσθετη ειδική εκπαίδευση για όσους αναλάβουν καθήκοντα ασφαλείας. Ήδη αυτό υλοποιείται σε κάποιο βαθμό μέσω της μετάταξης των δημοτικών αστυνομικών που πλέον αναλαμβάνουν χρέη εξωτερικών φρουρών σε φυλακές.
Ειδικά για τους αναλαμβάνοντες καθήκοντα ασφαλείας η πληρότητα και ποιότητα της εκπαίδευσης είναι εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας. Όλο ανεξαιρέτως το προσωπικό θα πρέπει να περάσει ένα δίμηνης διάρκειας – κατ’ ελάχιστο – σχολείο ταχύρυθμης εκπαίδευσης με αντικείμενα που μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνουν μαθήματα αυτοάμυνας, πρακτικής σκοποβολής, χειρισμού κρίσεων, πρώτων βοηθειών, αντιμετώπισης και καταστολής επεισοδίων, μάχης εκ του συστάδην κ.λπ. Εφόσον αποφοιτήσουν από αυτό ακολούθως τουλάχιστον μια φορά ανά τρίμηνο ή ανά εξάμηνο θα πρέπει να αξιολογούνται και να «φρεσκάρουν» τις γνώσεις τους πάνω σε αυτά τα αντικείμενα στο πλαίσιο ενός πενθήμερου προγράμματος. Είναι βέβαια προφανές, ότι τέτοιες δεξιότητες δεν αποκτώνται σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αν δεν υπάρχει εξοικείωση με ορισμένα αντικείμενα (π.χ. πολεμικές τέχνες) προ της επαγγελματικής ενασχόλησης με το αντικείμενο.
Άρα, σταδιακά, απαιτείται και ανανέωση του προσωπικού – στελεχιακού δυναμικού με πρόσωπα εξειδικευμένων δεξιοτήτων των οποίων η εκπαίδευση θα επικεντρωθεί στη γνώση των θεωρητικών αντικειμένων της ανωτέρω λίστας. Στο ζήτημα της ασφάλειας πολύ σημαντική παράμετρος είναι και ο εξοπλισμός. Η αύξηση της ισχύος πυρός (εξωτερική ασφάλεια των φυλακών), η γενικευμένη χρήση υλικών ατομικής προστασίας για το προσωπικό φύλαξης αλλά και η εισαγωγή σε χρήση μη φονικών όπλων είναι μερικές από τις ενέργειες που θα μπορούσαν να γίνουν.
Για παράδειγμα η αύξηση της ισχύος πυρός θα προκύψει μέσα από την προμήθεια και χρήση πολεμικών τυφεκίων διαμετρήματος 7,62 χ 51 χιλιοστών, τα οποία κάλλιστα μπορούν να προέλθουν από το απόθεμα των αξιόπιστων G3A3 των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (και στα οποία μπορούν να γίνουν στοχευμένες βελτιώσεις). Όσον αφορά την προστασία, η απόκτηση γιλέκων μάχης που δύναται να φέρουν εσωτερικά κεραμικές πλάκες ικανές να δεχθούν πολλαπλά προσβολές, μπορεί να διασφαλίσει τους φρουρούς ακόμα και από επιθέσεις από πολεμικά τυφέκια, χειροβομβίδες, θραύσματα κτλ. Συμπληρωματικά υλικά όπως αντιβαλλιστικά γυαλιά, σύγχρονα κράνη κέβλαρ κ.λπ. είναι επίσης αναγκαία.
Τέλος, όσον αφορά τα μη φονικά όπλα η ύπαρξη τους είναι επιβαλλόμενη ειδικά στις φυλακές. Όπλα εκτόξευσης πλαστικών σφαιρών και ηλεκτρικής εκκένωσης (teaser) μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικό μέσο αποκατάστασης της τάξης με το σημαντικό πλεονέκτημα της σημαντικής ελαχιστοποίησης του κινδύνου κατά της ανθρώπινης ζωής. Μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν κυρίως όταν η φυσική δύναμη του μέσου ανθρώπου δε μπορεί να αντιμετωπίσει τη δύστροπη συμπεριφορά ενός κρατουμένου με σημαντική σωματική ρώμη. Επίσης, αναγκαία είναι και η δημιουργία ενός σύγχρονου στόλου οχημάτων για τις μεταγωγές που θα αποτελείται τόσο θωρακισμένα μικρά και μεγάλα λεωφορεία όσο και από συνοδευτικά οχήματα. Εν κατακλείδι όπως και παρά πολλά στη χώρα, το σωφρονιστικό σύστημα απαιτεί εκ βάθρων εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση τόσο σε ότι αφορά το επίπεδο ασφαλείας των φυλακών όσο και των συνθηκών κράτησης των κρατούμενων. Ας μην ξεχνάμε ότι η ποιότητα των φυλακών αντικατοπτρίζει και την ποιότητα της κοινωνίας μας.
Στην τελευταία φωτογραφία το Special Operations Response Team (της υπηρεσίας Federal Bureau of Prisons του Υπουργείου Δικαιοσύνης).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου